Οι αέρηδες του θανάτου (άρθρο του Χρήστου Χαλαζιά)

Όταν επισκέπτομαι το Μεσολόγγι, από Αθήνα, επιλέγω, μία στο τόσο, να ταξιδέψω από την πάνω επαρχιακή οδό, μέσω Λειβαδιάς, Ιτέας, Γαλαξίδι και Ναυπάκτου. Το κάνω καμιά φορά. Όσο και άνετο και ασφαλές είναι – υπερβολικά κοστοβόρο παρόλα αυτά – να ταξιδεύεις μέσω της Ολυμπίας ή/και Ιόνιας οδού, άλλο τόσο όμορφα περνάς όταν απολαμβάνεις τα όμορφα φυσικά τοπία και τις περιοχές της πάνω διαδρομής.

Αυτή τη φορά όμως δυστυχώς τα συναισθήματα και η πραγματικότητα ήταν διαφορετικά! 

Δεν υπάρχει, στην κυριολεξία σε όλη αυτή τη διαδρομή, ούτε μία βουνοκορφή η οποία να μην είναι ¨κατειλημμένη¨ από ανεμογεννήτρια! 

Απελπισία!

Η εγκατάσταση ανεμογεννητριών πάνω σε βουνοκορφές, η οποία αναπόφευκτα καλύπτει και επομένως ¨δεσμεύει¨ γύρω από αυτές μια εύλογη και κρίσιμη έκταση που υπό κανονικότητα πρέπει να παραμένει αδιατάρακτη και στην αποκλειστική χρήση της πανίδας και χλωρίδας της γεωγραφικής περιοχής, είναι ¨φυσικό¨ επακόλουθο τριών (3) συνθηκών :

Πρώτον, λόγω του ¨αφηγήματος¨ που έχουν υιοθετήσει οι εταιρίες και η βιομηχανία παραγωγής, εγκατάστασης και εκμετάλλευσης ανεμογεννητριών. Διότι το αφήγημα ή ο μύθος, πολλές φορές ως περίβλημα και μανδύα της προπαγάνδας ισχυρών λόμπι, είναι πιο σημαντικός όταν δεν είναι εφικτό να στηρίξεις με πραγματικά επιχειρήματα τη χρησιμότητα και την αξία του εγχειρήματος, ως σύνολο βέβαια για την κοινωνία και για το περιβάλλον. Το οποίο στην προκείμενη περίπτωση είναι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μέσω της εγκατάστασης ανεμογεννητριών πάνω σε βουνοκορφές.

Για παράδειγμα ποια αλήθεια υπάρχει στο επιχείρημα : Οι ανεμογεννήτριες στις ηπειρωτικές περιοχές είναι εξαιρετικά αποδοτικές, πολύ περισσότερο από τους θερμοηλεκτρικούς σταθμούς και παράγουν φθηνό ηλεκτρισμό, μειώνοντας το συνολικό κόστος στον καταναλωτή. Στις σύγχρονες τάσεις και συγκριτικές μελέτες και εκθέσεις που μετρούν την πρόοδο των κρατών ως προς την ικανοποίηση των στόχων του Παρισιού στα διάφορα σενάρια, δίνεται περισσότερη προσοχή στη σύγκριση μεταξύ των εναλλακτικών πηγών ενέργειας. Ας παραβλέψουμε όμως πάρα ταύτα την επιλογή με την οποία γίνεται η σύγκριση.

Η πραγματική απόδοση των αιολικών ηπειρωτικών πάρκων είναι αρκετά χαμηλότερη της θεωρητικής στην οποία βασίζονται κυρίως οι σχετικές επενδύσεις. Εξ΄ αιτίας των ανυπέρβλητων περιορισμών που θέτουν οι παράμετροι τόσο του ανώμαλου και καμπυλόγραμμου ανάγλυφου, ως ¨εμπόδια¨ στις ροές του ανέμου, όσο και στην αδυναμία υλοποίησης της ιδανικής χωροθέτησης (επίδραση ομόρρου, ¨απόνερα¨, κτλ) των ανεμογεννητριών μεταξύ τους ώστε να μπορούν να αποδώσουν στο μέγιστο της ισχύος τους. Με άλλα λόγια, η χερσαία γη, σε κάθε περίπτωση, παραμένει ολοένα και πιο σπάνιος πόρος.

Ενώ ο πόρος του ανέμου είναι ανεξάντλητος, ανανεώσιμος και απεριόριστος, οι ανεμογεννήτριες, στις ηπειρωτικές περιοχές και δη στις κορυφογραμμές, μετατρέπουν, συγκριτικά, ένα ακόμα πιο μικρό ποσοστό του αιολικού δυναμικού σε ηλεκτρική ενέργεια. Ειδικότερα τα τελευταία χρόνια, με την έκρηξη καινοτομίας που σημειώθηκε στις επιστήμες των υλικών, η τεχνολογία των ανεμογεννητριών στις πλαγιές και κορυφές των βουνών φαντάζει παρωχημένη σε σύγκριση με τις άλλες ΑΠΕ αναφορικά σε θέματα ενεργειακής αποδοτικότητας.

Στη χώρα μας, η συνεισφορά στη μείωση του κόστους ηλεκτροπαραγωγής με ηπειρωτική αιολική ενέργεια δεν προβλέπεται να ξεπεράσει το ύψος των 10-15 ευρώ ανά νοικοκυριό ανά έτος, σε σύγκριση με το αν δεν υπήρχαν ηπειρωτικά αιολικά πάρκα.

Δεν είναι αφελές να πιστεύει κανείς ότι θα θυσιάζαμε το φυσικό μας περιβάλλον για ένα τέτοιο μικρο-ποσό;

Μέρος του ¨αφηγήματος¨ είναι τεχνητό δε. Εισάγονται δηλαδή σκοπίμως επιχειρήματα αδιάφορα ή ακόμα και άσχετα με τον πυρήνα και τη σκοπιμότητα του εγχειρήματος. Για παράδειγμα, ότι δημιουργούνται νέες και αρκετές θέσεις εργασίας. Σε σύγκριση όμως με τι; Ή ότι τα αιολικά ηπειρωτικά πάρκα δημιουργούν εγχώρια προστιθέμενη αξία, δεν μειώνουν την αξία των ακινήτων ή/και τον τουρισμό. Ή ότι η αιολική ενέργεια συνεισφέρει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής με την καθαρή ενέργεια που παράγουν οι ανεμογεννήτριες χωρίς να καταναλώνουν περισσότερη ενέργεια κατά την κατασκευή ή τη λειτουργία τους και επομένως δεν εκπέμπουν περισσότερους ρύπους από όσους αποτρέπουν. Πολλών δε μάλλον, όχι μόνο δεν παροπλίζονται αλλά ανακυκλώνονται. Επίσης ότι οι ανεμογεννήτριες δεν προκαλούν επιπτώσεις στην υγεία των ανθρώπων και των άλλων θηλαστικών. Δεν είναι επικίνδυνες και δεν προκαλούν ατυχήματα. Δεν προκαλούν επίσης όχληση.

Αλήθεια, τι ακριβώς σχέση έχουν όλα τα παραπάνω με την εγκατάσταση αιολικών πάρκων και φάρμες ανεμογεννητριών πάνω σε κορυφογραμμές, ή έστω σε γυμνά βουνά;

Δεύτερον, λόγω του ότι οι τοποθεσίες των βουνοκορφών είναι μεγάλες οικοπεδικές εκτάσεις οι οποίες προσφέρονται και ¨δωρεάν¨. Παρά το γεγονός ότι στην ουσία ανήκουν στους πολίτες. Έτσι είναι ¨ιδανικές¨ για σχετικές επιχειρηματικές κινήσεις, ιδιαίτερα για τις υπερμεγέθεις εγκαταστάσεις των αιολικών πάρκων. Αυτό σημαίνει ότι μια τέτοια επένδυση αποφεύγει το υπέρογκο κόστος από την απόκτηση ή ενοικίαση μιας αντίστοιχης ιδιόκτητης ακίνητης περιουσίας.

Τρίτον, λόγω του ότι η διαδικασία λήψης αποφάσεων στις συγκεκριμένες περιπτώσεις της κατασκευής αιολικών πάρκων ή φάρμες ανεμογεννητριών, είναι περιέργως ευέλικτη και γρήγορη. Αποφεύγοντας τόσο το σκόπελο της διαβούλευσης αναφορικά με το τι είδους οφέλη προκύπτουν αλλά και των κοινωνικών αντιδράσεων για τις πολύπλευρες μετά-επιπτώσεις.

Ανέκαθεν οι κοινωνίες, δεν έβλεπαν με καλό μάτι τις εν λόγω επενδύσεις. Κάτι παρεμφερές ισχύει και σήμερα παρά την αρνητική εξέλιξη της κλιματικής αλλαγής. Υπό την προϋπόθεση όμως ότι η μάχη αφορά τη γειτονιά ή/και τον τόπο μας. Νίπτουμε τας χείρας μας αν συμβαίνει αλλού. Υπό τις παρούσες συνθήκες, δεν θα ήταν έκπληξη αν το αποτέλεσμα μιας διαβούλευσης/έρευνας/δημοσκόπησης για την εγκατάσταση αιολικού πάρκου σε βουνοκορφές, πολύ απομακρυσμένες από τις πόλεις και κατοικίες μας, ή δύσβατες και ορεινές περιοχές, θα ήταν θετικό. Πολύ απλά, είναι απίθανο έως ουτοπικό να οργανωθούν κοινωνικές διαμαρτυρίες και αντιστάσεις και μάλιστα σε μόνιμη ή σταθερή βάση ώστε να αποτραπούν – αιτιολογημένα – τέτοιου είδους εγκαταστάσεις.

Έχουμε όμως πλέον να κάνουμε με μία παραδοχή που δύσκολα αμφισβητείται με επιστημονικούς όρους, συμπεριλαμβανομένων της σύγχρονης οικονομικής.

Όλες, ανεξαιρέτως, οι δραστηριότητες για την εγκατάσταση ανεμογεννητριών σε βουνοκορφές, εκτός του ότι αφορούν έργα ακριβά, πολύπλοκα, επικίνδυνα, δύσκολα στην κατασκευή και στη συντήρηση, είναι ακραία παρεμβατικές και οδηγούν σε καταστροφικά αποτελέσματα για τη βιοποικιλότητα, τη φύση και ως επακόλουθο για τις κοινωνίες. Για παράδειγμα, η αποκλειστική για τη χρήση ανεμογεννητριών, διάνοιξη δρόμων πολλών χιλιομέτρων, οι εκσκαφές, η διαμόρφωση – μέσω της ισοπέδωσης κορυφογραμμών – τεραστίων διαστάσεων εργοταξιακών γηπέδων, η στήριξη γιγαντιαίων αξόνων, στηλών, στροβίλων και πτερυγίων, οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις κτλ δεν είναι τίποτε λιγότερο από ¨μαχαιριές¨ στην καρδιά του φυσικού μας περιβάλλοντος που τόσο έχουμε ανάγκη και που ένα σημαντικό μέρος του πρέπει να παραμείνει απάτητο, μη επισκέψιμο και εξαντλητικά ανενόχλητο από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες.

Εφόσον ποτέ δεν καταφέραμε να συνυπήρξαμε με τη φύση γιατί θεωρούμε ότι είμαστε ικανοί τώρα;

Το φυσικό περιβάλλον της χώρας μας είναι μοναδικής αξίας και κάλλους.

Όχι μόνο για εμάς και τον τόπο μας, αλλά για όλη την υφήλιο.

Για όλα τα παραπάνω, είναι εξαιρετικά επείγον να σταματήσει η εγκατάσταση ανεμογεννητριών σε βουνοκορφές στην Ελλάδα … χθες ! Ακόμα και τα projects που έχουν ήδη εγκριθεί, θα πρέπει να ακυρωθούν!

Όσον αφορά την αιολική ενέργεια, αν αυτού, η Ελλάδα, θα πρέπει να κατευθύνει τις σχετικές δραστηριότητες αποκλειστικά στην αξιοποίηση του υπεράκτιου δυναμικού των ανέμων της. 

Ο λόγος δεν είναι ότι οι υπεράκτιες ανεμογεννήτριες εκεί δεν φαίνονται ή ότι η ανοικτή θάλασσα είναι πεδίο συμβιβασμών.

Είναι κυρίως για το πού είναι ο άνεμος.

Στην ξηρά δεν διαφαίνεται πόσο μπορεί πραγματικά να μειωθεί το κόστος. Ένας στρόβιλος, με τις ευνοϊκότερες των παραμέτρων σχεδιασμού, θα πρέπει να βρίσκεται σε λειτουργία πλήρους ισχύος τουλάχιστον στο 30% του έτους, ώστε να παράγει ηλεκτρική ενέργεια σε ανταγωνιστικό κόστος. Πόσο πιθανό είναι αυτό;

Είναι όμως και για το που πάει η τεχνολογία.

Στην Κίνα σήμερα κατασκευάζεται, με εκτιμώμενο χρόνο παράδοσης το 2026, η μεγαλύτερη σε παραγωγή ισχύος ανεμογεννήτρια, το ύψος της οποίας μαζί με το πτερύγιο σε πλήρη ανάπτυξη θα ξεπερνά τα 260 μέτρα και η έκταση λειτουργίας της τα 5 γήπεδα ποδοσφαίρου. Ασύλληπτο! Αντίστοιχης ισχύος, βάρους και όγκου ανεμογεννήτριες σχεδιάζουν και άλλες κοινοπραξίες βιομηχανιών.

Με μια όμως ειδοποιό διαφορά :  Οι εν λόγω ανεμογεννήτριες προορίζονται για εγκατάσταση μόνο off-shore. Εκεί δηλαδή που υπάρχει χώρος ώστε τα πράγματα να γίνονται όλο και μεγαλύτερα αλλά και να επιτευχθούν οι θεωρητικές αποδόσεις και οι οικονομίες κλίμακος. Η ανάπτυξη της βιομηχανίας ανεμογεννητριών με αυτές τις τουρμπίνες μαμούθ είναι και ο βασικός λόγος για τον οποίο πιστεύεται ότι η αξιοποίηση του αιολικού δυναμικού περνάει μόνο από τη θάλασσα, μειώνοντας δραστικά το κόστος ανά παραγόμενη MWh. 

Δεν υπάρχει καλύτερο παράδειγμα από αυτό που συμβαίνει στη Βόρεια θάλασσα. Εκεί όπου η φύση έχει δημιουργήσει το τέλειο σκηνικό για την αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας μέσω της περιφερειακής συνεργασίας 7 χωρών.

Γιατί η μείωση του κόστους και αύξηση της απόδοσης είναι πραγματικά θέμα μεγέθους και επεκτασιμότητας.

Εντούτοις και σε αυτές τις περιπτώσεις, ανακύπτουν σημαντικές προκλήσεις αναφορικά με τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο τέτοιων κολοσσιαίων δομών. Για να μην ανατρέπονται από τη θέση τους, απαιτείται σημαντική δουλειά στην πρόσδεσή τους στον πυθμένα της θάλασσας ή στην τοποθέτησή τους σε εξαιρετικά βαριές πλατφόρμες.

Η τεχνολογία όμως εξελίσσεται. Οι νέες ¨αντι-συμβατικές¨ κάθετου άξονα διπλής τουρμπίνας ανεμογεννήτριες καταργούν τους ανωτέρω θεμελιώδεις μηχανικούς περιορισμούς. Ένα πραγματικό game changer. Ευέλικτες, πλωτές και ανακλινόμενες δομές έχουν τη χωρητικότητα να ξεκλειδώσουν πρωτοφανή κλίμακα ισχύος. Τέλεια σχεδιασμένες για βαθιά νερά, μπορούν να τοποθετηθούν πολύ πιο κοντά μεταξύ τους συγκριτικά με ό,τι συμβαίνει σήμερα με τις συμβατικές τουρμπίνες. Διατηρούν όλα τα βαρύτερα εξαρτήματά τους στο κάτω μέρος. Αντί να παλεύουν με τον άνεμο για να παραμείνουν όρθιες, εκμεταλλεύονται  το δικό τους βάρος ώστε να ισορροπήσουν και να κρατήσουν τους στροβίλους ψηλά, μειώνοντας κατά πολύ τις μηχανικές καταπονήσεις και το κόστος υλικών που απαιτούνται για την αγκίστρωσή τους.

Η αιολική ενέργεια είναι κρίσιμο μέρος του ενεργειακού μας μείγματος. Όπως το ίδιο σημαντικές και απαραίτητες είναι και άλλες άμεσες ή έμμεσες δράσεις στον ενεργειακό τομέα στη χώρα μας. Τα μέτρα στην ενεργειακή αποδοτικότητα, τα φωτοβολταϊκά στην καθημερινότητά μας, ο τρόπος ζωής μας, η επερχόμενη οικονομία του πράσινου υδρογόνου.

Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μέσω του αιολικού δυναμικού έχει θέση στη ζωή μας.

Στη σωστή της βάση όμως.

Διαφορετικά, κοντά στον Μπάτη, το Μαϊστρο, την Τραμουντάνα και το Ζέφυρο, η εποχή μας θα προσφέρει, στους μελλοντικούς λογοτέχνες και ποιητές, νέους ανέμους. Τους αέρηδες του θανάτου! 

Χρήστος Κ. Χαλαζιάς