Χριστόψωμο. Το ευλογημένο ψωμί των Χριστουγέννων!
Πρόκειται για ένα ψωμί με ευλαβικό και θρησκευτικό χαρακτήρα. Το ζύμωμα και το στόλισμά του αποτελεί ιεροτελεστία.
Στα χωριά οι νοικοκυρές 3 μέρες πριν τα Χριστούγεννα ψιλοκοσκίνιζαν το αλεύρι και ”ανάπιαναν” το προζύμι. Ύστερα το σκέπαζαν μ’ ένα τραπεζομάντηλο και το άφηναν να ”γίνει”.
Την άλλη μέρα ξυπνούσαν πολύ πρωί, έκαναν το σταυρό τους και ζύμωναν αυτό το αναπιασμένο προζύμι με το υπόλοιπο αλεύρι, προσθέτοντας σταδιακά χλιαρό νερό και λίγο αλάτι, μέχρι να γίνει μια ζύμη απαλή και ελαστική. Αφού ολοκλήρωναν τη διαδικασία του ζυμώματος ακολουθούσε το στήσιμο και το ”κέντημα” του ψωμιού.
Τα σχέδια στο χριστόψωμο ήταν εμπνευσμένα από τις εργασίες της οικογένειας. Αν μια οικογένεια ασχολιόταν με τη γεωργία θα είχε παραστάσεις από γεωργικές εργασίες (αλέτρι, βόδια κλπ.). Αν μια οικογένεια ασχολιόταν με την κτηνοτροφία θα είχε παραστάσεις ζώων (κατσικάκια, αρνάκια κλπ.). Πίστευαν ότι ο Χριστός, στη γέννηση του οποίου αφιερώνεται αυτό το ψωμί, θα συμβάλλει στην ευλογία των χωραφιών τους ή των ζώων που αναπαρίστανε πάνω σ’ αυτό.
Το Χριστόψωμο της Μικρασίας
Το Χριστόψωμο της Μικρασίας ήταν επτάζυμο ή ‘φτάζυμο, πάει να πει ζυμωμένο επτά φορές. Στον Αδραμμυτινό κόλπο, απέναντι από τη βόρεια και ανατολική Λέσβο «πιάναν» τη μαγιά του καιρό πριν το ζύμωμα με «ροβιθόζουμο» και βασιλικό! Σύμφωνα με καταγραφές από Μικρασιάτες πρόσφυγες στη Λέσβο τα ρεβίθια μουσκεύονταν με αγιασμό και βασιλικό. Στη συνέχεια αφήνονταν για επτά μέρες δίπλα από τα εικονίσματα κι ακολουθούσε το σούρωμα σε ένα τουλπάνι. Ό,τι περίσσευε δεν πεταγόταν μα «δίνονταν στις όρθες (κότες).
Ακολουθούσε το πρώτο ζύμωμα με λίγο αλεύρι, με σκοπό να γίνει μια μαλακιά και στρωτή ζύμη.Αυτή τη ζύμη τη «σφράγιζαν» με τα χέρια τους και την αφήναν σκεπασμένη σε ένα ζεστό μέρος «να ανεβεί». Συνολικά φούσκωναν με τον ίδιο τρόπο τη ζύμη προσθέτοντας κάθε φορά νερό κι αλεύρι. Την έβδομη φορά προσέθεταν λίγο λάδι, μυρωδικά (μοσχοκάρυδο, κανέλλα) και λίγη ζάχαρη.
Μετά το έβδομο ζύμωμα η ζύμη στολίζονταν με καρύδια και σουσάμι ενώ στα νοτιότερα τμήματα του Αδραμμυτινού κόλπου κοντά στο Αιβαλί σφραγίζονταν και με τα «αιτέλια», μια ξύλινη στρογγυλή σφραγίδα με το δικέφαλο αετό.
Τρώγονταν το πρωί της μέρας των Χριστουγέννων μετά την εκκλησία με τη πρώτη μπουκιά να βουτιέται σε γλυκό λιαστό κρασί. Μέχρι την τελευταία του μπουκιά στο Χριστόψωμο δεν μπήγονταν μαχαίρι και τα όποια ψίχουλα
πήγαιναν και αυτά «στις όρθες»!
Το Μικρασιάτικο αυτό έθιμο τηρείται και σήμερα 100 χρόνια μετά την καταστροφή σε πολλά σπίτια της Λέσβου κυρίως σε αυτά με κατοίκους προσφυγικής καταγωγής.
Πηγή: Σελίδα Facebook “Ζωή στο χωριό”
